Elk jaar als de zomer overgaat in de herfst, duikt er onvermijdelijk een hoop leuke en griezelige Halloween-beelden op in winkels, op veranda’s en in je nieuwsfeed. Jack-o’-lantaarns flitsen hun tandeloze grijns, skeletten begroeten ons met open botten en zwarte katten sissen uit schimmige hoeken. De aanwezigheid van deze laatste “decoratie” deed ons echter afvragen: hoe zijn zwarte katten zulke overheersende Halloween-symbolen geworden?
Helaas gaat het om veel duistere geschiedenis.
Vroege invloeden
Vóór de 4e eeuw werden katten over de hele wereld in positieve achting gehouden. De oude Egyptenaren ronduit vereerde katten, hele steden aanbidden en wijden aan katachtige goden die hun volk beschermden tegen walgelijke wezens zoals Slangen en schorpioenen. Toen het Egyptische rijk onder de heerschappij van het christendom viel, verspreidde de huiskat zich snel naar Europa.
Katten werden nog steeds sterk geassocieerd met godinnen toen de Romeinse keizer Theodosius I alle heidense aanbidding verbood in 391 CE. Voor de volgende paar eeuwen, katten, terwijl niet langer toegestaan om te worden vereerd en Aanbeden, bleven over het algemeen ongedeerd.
Samhain: Voor Halloween was Halloween
Misschien wel het meest directe verband tussen zwarte katten en hedendaagse Halloween-symbolen komt van het Keltische festival Samhain. Samhain vindt plaats tussen zonsondergang op 31 oktober en zonsondergang op 1 november om het einde van het oogstseizoen te markeren. In de 9e eeuw verlegde de westerse christelijke kerk de datum van Allerheiligen naar 1 november. Na verloop van tijd fuseerden Samhain en Allerheiligen tot het moderne Halloween.
Op Samhain geloofde men dat de Kat Sìth—een Keltisch feeënwezen waarvan werd gezegd dat het leek op een grote zwarte kat met een witte vlek op zijn borst—zou elk huis zegenen dat een schotel melk achterliet om te drinken. Op dezelfde manier vervloekte de Kat Sìth die huizen die geen schotel melk weglieten. De associatie van katten met Samhain is waarschijnlijk ook overgedragen naar Halloween.
De Middeleeuwen
Het ging echt bergafwaarts voor katten—en zwarte katten in het bijzonder—in de middeleeuwen. Het is niet duidelijk of zwarte katten in de 13e eeuw al gevestigde pechvoortekenen waren in Europa … Maar nadat paus Gregorius IX publiceerde Vox in Rama op 13 juni 1233 waren zwarte katten voor altijd bevlekt met bijgeloof.
Vox in Rama
Vox in Rama was een pauselijk decreet dat een Duitse ketterij veroordeelde die bekend staat als Luciferiaans, een vorm van duivelaanbidding. Een van de “duivels” die deze satanische cultus zou aanbidden, nam de vorm aan van een duivelse zwarte kat. Paus Gregorius IX verklaarde katten tot ‘de dienaren van de duivel’.
Als de Cat Connection Rapporten, Vox in Rama was “het begin van de grootschalige vervolging van katachtigen op het Europese vasteland, resulterend in de dood van miljoenen katten in de komende 300 jaar.”
Heksenprocessen en familiars
De officiële veroordeling van zwarte katten door de Kerk leidde tot hun associatie met een van de meest voorkomende Halloween-symbolen: de heks. In 1484 verklaarde paus Innocentius VIII dat de kat het “favoriete dier en idool van de duivel van alle heksen” was.
Alle katten die in het gezelschap van vrouwen werden gezien, werden beschouwd als hun bekenden – of bovennatuurlijke entiteiten die de heks hielpen of als een vat fungeerden – en beide moesten worden verbrand. Ironisch genoeg, als Franse feministische auteur Mona Chollet Notities, droeg de uitroeiing van deze katten bij aan de groei van de rattenpopulatie, waardoor latere uitbraken van ziekten (die de schuld kregen van heksen) werden verergerd.
De aard van een kat – onafhankelijk, onverschillig en vaak nachtelijk – leende zich voor het geloof dat katachtigen inderdaad bekenden van heksen waren, naast andere vreemde vreemde Bijgeloof. Talrijke geregistreerde heksenprocessen uit de 16e en 17e eeuw geven getuigenverklaringen over katten (vaak zwarte katten) die het opbod deden van en “consorteerden” met de vrouw die werd beschuldigd van hekserij.
Illustratie: Een heks en haar bekenden. Uit A Discourse of Witchcraft, 1621. Ms 32496, f. 2. British Library, Londen.
Koloniaal Amerika
Zwarte katten in Amerika hebben nooit een kans gehad. Hun vervolging arriveerde aan de kusten van New England met de eerste Kolonisten. S.E. Schlosser bij Amerikaanse Folklore Zegt
In de jaren 1500 ontstond het geloof dat heksen zichzelf konden vormen in de vorm van zwarte katten, zodat ze vrij door het land konden zwerven. [wreaking] ravage en het bespioneren van mensen… Het geloof dat heksen zichzelf in zwarte katten konden veranderen, stak de Atlantische Oceaan over met de eerste Amerikaanse kolonisten en was een stevig bijgeloof in New England ten tijde van de heksenjachten in Salem.
Zo sterk was het geloof dat katachtigen met heksen omgingen dat puriteinen begonnen met het verbranden van zwarte katten op de Vastenavond, of Fat Tuesday, vóór de vastentijd om hun huizen tegen vuur te beschermen.
Hedendaags bijgeloof
Naarmate de puriteinse ijver afnam en de 18e eeuw vorderde, zag de katachtige reputatie eindelijk een wending ten goede. In de 19e eeuw was de samenleving niet meer alleen beschouwde katten als bedrieglijke wezens. Ze waren in plaats daarvan symbolen van mysterie geworden in literatuur en poëzie. In 1843 publiceerde Edgar Allen Poe zijn korte verhaal “The Black Cat” met onmiddellijke bijval.
In veel opzichten bleef het wantrouwen jegens zwarte katten echter bestaan. Soms was dit in hun voordeel: in 1893 merkte activist Matilda Joslyn Gage op dat er een “aanzienlijk lagere marktwaarde” was voor de vacht van zwarte katten.
De 20e eeuw zag katten als gekoesterde huisdieren, hoewel de kunsten zwarte katten donker bleven afbeelden. Vanaf de jaren 1930 verschenen zwarte katten vaak als integrale rollen in horrorfilms. Rond de tijd van de Tweede Wereldoorlog werden zwarte katten stevig gevestigde Halloween-symbolen – maar nu als geluk! Trick-or-treating was een vakantietraditie geworden en de aanwezigheid van een zwarte kat aan je deur beschermde je huis tegen boze geesten die zouden kunnen aankloppen.
Halloween ansichtkaart tussen circa 1900 en circa 1916
Helaas is een stigma tegen zwarte katten blijft tot op de dag van vandaag. Of het nu vanwege of ondanks de prevalentie van Halloween-symbolen is, zwarte katten brengen vaak een langere tijd door in asielen in afwachting van adoptie. Kattenouders en leden van de dierenreddingsgemeenschap moeten blijven pleiten voor onze donkerbonte katachtigen (en hoektanden!). Deze dieren hebben eeuwen van slechte reputatie doorstaan, maar kattenouders die het voorrecht hebben gehad om er een in huis te halen, kunnen bevestigen: zwarte katten brengen niets dan geluk!
Houd deze Halloween je zwarte kat binnen waar ze veilig, warm en geliefd zijn.
Inhoudsopgave